ส้มสมองลิง Osage orange หรือ (Maclura pomifera) จัดเป็นพืชลำต้นขนาดเล็ก ความสูงประมาณ 8-15 เมตร ผลของมันมีรูปร่างค่อนข้างแปลก คือมีผิวขรุขระคล้ายสมอง เส้นผ่านศูนย์กลาง 8-15 ซม. และจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองในฤดูใบไม้ร่วง จัดเป็นพืชท้องถิ่นในทวีปอเมริกา
มันถูกเรียกว่าส้มเนื่องจากกลิ่นหอมอ่อน ๆ ของมันคล้ายกับผลไม้ตระกูลส้ม และลำต้นที่มีหนามปกคลุม แต่ความจริงแล้วมันเป็นพืชตระกูลเดียวกับสาเกและขนุน ซึ่งเมื่อผ่าออกมาจะเห็นลักษณะภายในที่คล้ายกันอย่างชัดเจน
ผลของมันไม่นิยมนำมารับประทาน แม้แต่สัตว์กินพืชก็ละเลยเพราะยางสีขาวเหนียว ผู้คนมักจะใช้ประโยชน์จากลำต้นเป็นส่วนใหญ่ ทั้งการตัดไปทำคันธนูเนื่องจากมีความยืดหยุ่นและทนทาน ไปจนถึงการปลูกเป็นแนวรั้ว เนื่องจากเมื่อปลูกรวมกันจำนวนมาก กิ่งก้านของมันจะเติบโตเกี่ยวพันกันไปมาจนกลายเป็นรั้วหนามที่แข็งแรง
นอกจากนี้มันยังถือเป็นพืชที่อยู่ในกลุ่ม Evolutionary anachronism หมายถึงพืชที่ไม่มีการวิวัฒนาการเลยตั้งแต่ในยุคโบราณ สันนิษฐานว่าในอดีตมันได้วิวัฒนาการผลของมันให้มีขนาดใหญ่เหมาะกับสัตว์ที่อาศัยอยู่บนโลกยุคดึกดำบรรพ์ แต่เมื่อสัตว์เหล่านั้นสูญพันธุ์ลง ต้นไม้นี้กลับยังคงแช่แข็งวิวัฒนาการไว้ ทำให้ผลของมันมักจะถูกทิ้งเสียเปล่าโดยแทบจะไม่สามารถกระจายพันธุ์ตามธรรมชาติได้เลยนอกจากจะถูกมนุษย์นำไปปลูกเท่านั้น
ภาพ Lazaregagnidze
(80)
